Châu Âu muốn cấm “thiết kế gây nghiện” trong ứng dụng số

Theo Giám đốc điều hành nền tảng đi bộ WeWard, quy định này có thể vô tình cản trở những đổi mới giúp người dùng hình thành thói quen lành mạnh và bền vững hơn.

Theo phóng viên TTXVN tại Pháp, Liên minh châu Âu (EU) đang xem xét Đạo luật Công bằng Kỹ thuật số (Digital Fairness Act) nhằm kiểm soát các “thiết kế gây nghiện” trong ứng dụng số, với mục tiêu bảo vệ người tiêu dùng.

Tuy nhiên, theo ông Yves Benchimol – Giám đốc điều hành nền tảng đi bộ WeWard, quy định này có thể vô tình cản trở những đổi mới giúp người dùng hình thành thói quen lành mạnh và bền vững hơn.

Khi nhắc đến “ứng dụng gây nghiện”, người ta thường nghĩ đến các trang tin tức cuộn vô tận hoặc trò chơi được thiết kế để giữ chân người dùng, song ít ai liên tưởng đến các ứng dụng rèn luyện thể chất hay học tập.

Thực tế, những nền tảng như Strava, WeWard hay Duolingo đã giúp hàng triệu người duy trì thói quen tích cực nhờ cơ chế “gamification” (trò chơi hóa) – biến việc rèn luyện thành trò chơi qua hệ thống điểm thưởng, huy hiệu và thử thách.

Theo dự thảo Digital Fairness Act đang được Ủy ban châu Âu nghiên cứu, các cơ chế này có thể bị xem là “thiết kế gây nghiện”. Mục tiêu bảo vệ người tiêu dùng được đánh giá là chính đáng, song cách tiếp cận đồng loạt – coi mọi hình thức duy trì tương tác là thao túng – có nguy cơ kìm hãm các sáng kiến giúp cải thiện sức khỏe, di chuyển xanh và phát triển cá nhân.

Ông Benchimol cho rằng cần phân biệt rõ giữa “nghiện” và “động lực”. Các chuỗi điểm, huy hiệu hay phần thưởng không mang tính tiêu cực, mà là công cụ giúp người dùng duy trì sự đều đặn và hình thành thói quen tốt. Nếu loại bỏ hoàn toàn, trải nghiệm số sẽ trở nên khô khan, thiếu sức hút và khó mang lại tác động tích cực.

Kinh tế ứng dụng số hiện dựa trên mô hình miễn phí truy cập – người dùng không phải trả phí ban đầu, còn doanh nghiệp thu lợi từ quảng cáo hoặc mua gói mở rộng. Ông Benchimol đặt câu hỏi: “Không ai cấm một phòng tập thể dục tặng thưởng cho hội viên chăm chỉ; vậy tại sao lại cấm các nền tảng kỹ thuật số làm điều tương tự?”.

Một nghiên cứu của Viện nghiên cứu 6T (Pháp) cho thấy các ứng dụng “định hướng hành vi” có thể giúp người dùng đi bộ nhiều hơn 20% và giảm sử dụng ô tô, chứng minh rằng “gamification” có thể trở thành công cụ phục vụ lợi ích cộng đồng – từ sức khỏe, giáo dục đến di chuyển bền vững.

Theo ông Benchimol, một mức độ tương tác cao không đồng nghĩa với việc người dùng bị giam hãm trong màn hình. Ngược lại, các cơ chế động viên này có thể khuyến khích con người vận động nhiều hơn, giảm phụ thuộc vào thiết bị và gắn bó hơn với đời sống thực.

Ông Benchimol nhấn mạnh rằng châu Âu từng chứng minh khả năng cân bằng giữa đổi mới và bảo vệ dữ liệu cá nhân thông qua Quy định bảo vệ dữ liệu chung (GDPR). Do đó, Digital Fairness Act cũng cần theo tinh thần đó: bảo vệ nhưng không bóp nghẹt sáng tạo, điều tiết nhưng không đồng nhất hóa.

Việc quản lý môi trường số là cần thiết – song, theo ông Benchimol, không nên vì lo ngại “thiết kế gây nghiện” mà vô tình làm suy yếu những sáng tạo đang giúp hàng triệu người châu Âu hướng tới lối sống lành mạnh, năng động và bền vững hơn.