Trữ nước sớm, gieo cấy đúng lịch để bảo đảm vụ Đông Xuân

Cả 2 đợt lấy nước đều diễn ra trước Tết Nguyên đán, các địa phương cần chủ động trữ nước, tuân thủ nghiêm lịch thời vụ và vận hành linh hoạt các công trình thủy lợi để bảo đảm nguồn nước cho gieo cấy.

Vụ Đông Xuân 2025–2026, công tác lấy nước tại khu vực Trung du và Đồng bằng Bắc Bộ tiếp tục đối mặt nhiều thách thức do mực nước sông Hồng suy giảm và nguy cơ xâm nhập mặn gia tăng. Trong bối cảnh hai đợt lấy nước đều diễn ra trước Tết Nguyên đán, Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đề nghị các địa phương chủ động trữ nước, tuân thủ nghiêm lịch thời vụ và vận hành linh hoạt các công trình thủy lợi để bảo đảm nguồn nước cho gieo cấy và tưới dưỡng sau này.

Theo Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi, lịch lấy nước vụ Đông Xuân 2025-2026 sẽ tiếp tục không bố trí thực hiện đợt lấy nước vào kỳ triều cường Tết Nguyên đán. Thực tế hiệu quả lấy nước của đợt này không cao và thời gian không phù hợp với các địa phương có tập quán gieo cấy muộn. Việc không bố trí lịch lấy nước vào kỳ triều cường Tết Nguyên đán đã thực hiện ở từ vụ Đông Xuân 2020-2021 đến nay, thực tế phù hợp và hiệu quả.

Nông dân lấy nước vào ruộng để chuẩn bị gieo cấy lúa vụ Đông Xuân. Ảnh: Vũ Sinh – TTXVN

Trên cơ sở đó, việc xây dựng lịch lấy nước được thực hiện theo nhiều tiêu chí chặt chẽ, vừa bảo đảm khung thời vụ tốt nhất cho gieo cấy, vừa tiết kiệm tối đa lượng nước xả từ các hồ chứa thủy điện, tận dụng ảnh hưởng của thủy triều và duy trì mực nước hợp lý tại các trạm khống chế như trạm thủy văn Hà Nội, trạm thủy văn Sơn Tây, phù hợp với khả năng vận hành của các công trình thủy lợi. Lịch lấy nước cũng được ưu tiên theo hướng tạo thuận lợi cho các địa phương khu vực thượng nguồn – nơi gặp nhiều khó khăn trong việc trữ nước.

Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi đánh giá, khả năng lấy nước của các công trình thủy lợi trong vụ tới vẫn đối mặt với không ít thách thức. Tình trạng hạ thấp lòng dẫn sông Hồng tiếp tục diễn biến phức tạp, kéo theo mực nước hạ du suy giảm; cùng với đó là những tác động khó lường của mưa bão trong năm 2025.

Trong đợt 1, các trạm bơm dã chiến, cống vùng triều và một số trạm bơm mới xây dựng cơ bản đáp ứng điều kiện vận hành. Tuy nhiên, sang đợt 2, dù các nhà máy thủy điện dự kiến vận hành tối đa công suất phát điện, mực nước vẫn có khả năng thấp hơn so với cùng kỳ năm trước, ảnh hưởng đến hiệu quả lấy nước của một số công trình.

Nhiều công trình chưa được nâng cấp, thay thế như trạm bơm Trung Hà, Bạch Hạc (cũ), Đại Định (cũ), cống Cẩm Đình, Liên Mạc, trạm bơm Ấp Bắc, cống Long Tửu tiếp tục không đủ điều kiện vận hành như những năm gần đây. Trong khi đó, các trạm bơm đã được nâng cấp như Bạch Hạc, Đại Định, Liễu Trì (Vĩnh Phúc) đủ điều kiện vận hành trong cả hai đợt, song công suất mới chỉ đạt khoảng 50% so với yêu cầu thực tế.

Bên cạnh khó khăn về mực nước, tình hình xâm nhập mặn ở hạ du cũng có xu hướng gia tăng trong mùa kiệt những năm gần đây, đặc biệt tại khu vực hạ lưu sông Thái Bình. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng lấy nước của các công trình thuộc hệ thống thủy lợi Đa Độ, Tiên Lãng (Hải Phòng) cũng như một số cống đầu mối của hệ thống Bắc Hưng Hải như Cầu Xe, An Thổ, đòi hỏi các địa phương phải theo dõi sát diễn biến mặn để có phương án vận hành linh hoạt.

Ở chiều tích cực, một số công trình mới đưa vào vận hành đang góp phần cải thiện khả năng cấp nước. Điển hình là trạm bơm chính Phù Sa vừa được được xây dựng và đưa vào vận hành với khả năng chủ động, không phụ thuộc vào nguồn nước tăng cường từ các hồ thủy điện. Trạm bơm này sẽ giúp tăng khả năng và tiến độ lấy nước vùng sông Tích (Sơn Tây, Thạch Thất, Phúc Thọ, Quốc Oai) của Thành phố Hà Nội.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã thông báo lịch lấy nước phục vụ gieo cấy lúa vụ Đông Xuân 2025-2026, khu vực Trung du và Đồng bằng Bắc Bộ tổng cộng có 12 ngày, gồm 2 đợt: Đợt 1: Từ 0 giờ ngày 16/1 đến 24 giờ ngày 20/1/2026 (5 ngày); Đợt 2: Từ 0 giờ ngày 29/1 đến 24 giờ ngày 4/2/2026 (7 ngày).

Trong thời gian lấy nước, mực nước tại trạm Thủy văn Hà Nội trong đợt 1 duy trì không thấp hơn 1,6 m; đợt 2 các nhà máy thủy điện sẽ vận hành tối đa công suất phát điện để tăng cường nguồn nước về hạ du (mực nước dự kiến trung bình đạt khoảng 1,7-1,9 m tại trạm Thủy văn Hà Nội).

Trên cơ sở lịch lấy nước đã được thông báo, Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi sẽ tiếp tục phối hợp với Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Công ty Vận hành Hệ thống điện và Thị trường điện Quốc gia cùng các cơ quan liên quan tổ chức các đoàn công tác liên ngành, làm việc trực tiếp với các địa phương.

Các đơn vị sẽ đôn đốc công tác chuẩn bị, đẩy nhanh tiến độ lấy nước trong thời gian xả nước, đồng thời tăng cường tích trữ nước trong hệ thống kênh mương, ao, hồ, vùng trũng để phục vụ tưới dưỡng, bảo đảm an toàn và hiệu quả cho sản xuất vụ Đông Xuân 2025-2026, khu vực Trung du và Đồng bằng Bắc Bộ.

Theo kế hoạch, vụ Đông Xuân 2025-2026, 6 tỉnh, thành phố khu vực Trung du và Đồng bằng Bắc Bộ có diện tích gieo trồng lúa cần lấy nước từ hệ thống sông Hồng – Thái Bình khoảng 480.000 ha. Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã khuyến cáo hạn chế tối đa trà Xuân sớm, tập trung trà Xuân muộn; gieo mạ quanh tiết Lập Xuân (4/2/2026) và cấy trong tháng 2/2026 để phù hợp với điều kiện nguồn nước.