Khi trời có sét, theo bản năng con người sẽ tìm nơi trú ẩn, và thường được khuyên tránh vật bằng kim loại. Vậy khi bị sét đánh có nên ở trong ô tô?

Khi trời có sét, bản năng tự nhiên khiến con người tìm nơi trú ẩn, và chúng ta thường được khuyên tránh vật bằng kim loại, vậy khi bị sét đánh có nên ở trong ô tô?

Khi có mây dông, các đám mây tích điện – phần trên mang điện dương, phần dưới mang điện âm. Sự chênh lệch điện tích giữa mây và mặt đất có thể lên tới hàng trăm triệu vôn. Khi điện thế đủ lớn, không khí bị đánh thủng và dòng điện khổng lồ phóng xuống – đó chính là tia sét.

Dòng điện trong một tia sét có thể đạt 30.000 ampe, nhiệt độ lên tới 30.000°C – nóng gấp năm lần lõi Mặt trời. Với năng lượng kinh hoàng đó, sét có thể thiêu rụi cây cối, làm hỏng thiết bị điện, giết chết người chỉ trong phần nghìn giây nếu đánh trúng trực tiếp.

Do đó, khi bầu trời chuyển đen, sấm nổ vang và mưa trút xuống, bản năng tự nhiên khiến con người tìm nơi trú ẩn là điều dễ hiểu. Nhưng không phải nơi nào cũng an toàn – dưới gốc cây, trong lều bạt, hay giữa cánh đồng trống đều là nơi dễ bị sét đánh.

Ngồi trong ô tô khi trời có sét nguy hiểm hay an toàn?

Theo các chuyên gia khí tượng và điện học, một chiếc ô tô có vỏ kim loại thực chất lại là nơi tương đối an toàn khi sét đánh, nếu người trong xe biết cách xử lý đúng. Nguyên nhân nằm ở nguyên lý “lồng Faraday” – một cấu trúc kim loại có khả năng phân bố lại điện tích trên bề mặt và bảo vệ không gian bên trong khỏi tác động của dòng điện mạnh.

Khi sét đánh vào một chiếc ô tô, luồng điện hàng triệu vôn này sẽ truyền qua vỏ kim loại của xe, chạy dọc theo khung xe xuống đất, mà không xâm nhập vào bên trong. Nhờ vậy, người ngồi bên trong thường không bị ảnh hưởng trực tiếp. Chính vì thế, nhiều tổ chức an toàn như Cục Quản lý Khí quyển và Đại dương Hoa Kỳ (NOAA) hay Hiệp hội An toàn Ô tô châu Âu (Euro NCAP) đều khuyến nghị rằng trong trường hợp đang lái xe mà gặp giông sét, tốt nhất là ở yên trong xe, tắt động cơ và tránh chạm vào các phần kim loại.

Khi nào ô tô có thể trở nên nguy hiểm?

Mặc dù ô tô là môi trường an toàn tương đối, song không phải trong mọi trường hợp bạn đều được bảo vệ tuyệt đối. Một số yếu tố có thể tăng nguy cơ bị thương hoặc hư hại do sét, bao gồm:

- Xe có khung vỏ bằng vật liệu phi kim loại: Nhiều dòng xe hiện đại sử dụng vật liệu composite, sợi carbon hoặc nhôm pha để giảm trọng lượng. Những vật liệu này không dẫn điện tốt, khiến luồng sét có thể đi vào sâu hơn và gây hư hại đến hệ thống điện hoặc thậm chí lan truyền vào khoang lái.

- Cửa kính mở hoặc xe mui trần: Nếu cửa sổ đang mở hoặc xe thuộc loại mui trần, dòng điện có thể vượt qua khoảng trống không khí và đánh trực tiếp vào người bên trong, gây thương tích nghiêm trọng.

- Chạm vào bộ phận kim loại trong xe: Các vật thể như tay nắm cửa, khung kim loại, vô-lăng có lõi dẫn điện hoặc thiết bị điện tử đang sạc đều có thể dẫn điện khi sét đánh vào. Vì vậy, nếu bạn đang trong xe khi trời có sét, hãy ngồi yên, hai tay buông khỏi kim loại và không sử dụng điện thoại đang sạc hoặc thiết bị cắm nguồn.

- Xe đỗ ở nơi dễ bị sét đánh trực tiếp: Đậu xe ở giữa cánh đồng, gần cột điện cao thế, cây to, hoặc khu vực trống trải đều làm tăng khả năng sét đánh. Trong những tình huống này, dòng điện có thể đi qua mặt đất, lan truyền qua bánh xe hoặc hệ thống điện.

Điều gì xảy ra khi sét đánh trúng ô tô?

Theo ghi nhận thực tế, khi sét đánh vào ô tô, tia chớp có thể gây ra ánh sáng chói, tiếng nổ lớn và đôi khi làm cháy xém vỏ sơn hoặc phá hỏng các linh kiện điện tử. Hệ thống định vị GPS, radio, cảm biến điện tử hoặc bộ điều khiển động cơ có thể bị lỗi. Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp, người trong xe chỉ cảm thấy choáng nhẹ hoặc ù tai, hiếm khi bị thương nặng.

Tổ chức NOAA từng thống kê, tại Mỹ mỗi năm có hàng trăm trường hợp xe bị sét đánh, nhưng rất ít người thiệt mạng nhờ ngồi đúng cách. Ngược lại, những người ra khỏi xe hoặc chạm tay vào cửa khi đang có giông sét lại dễ gặp nguy hiểm hơn nhiều.

Vào năm 2023, tại bang Florida (Mỹ), một chiếc SUV bị sét đánh trực diện trong cơn mưa giông. Camera hành trình ghi lại cảnh tia sét xuyên từ đầu xe xuống mặt đường, khiến phần nắp ca-pô cháy xém, nhưng tài xế và hai hành khách bình an vô sự. Đây là minh chứng rõ ràng cho hiệu ứng “lồng Faraday” của khung xe kim loại.

So với việc trú mưa dưới gốc cây, trạm xăng hoặc ngoài trời, ô tô vẫn là nơi an toàn nhất nếu bạn cần tránh sét. Điều quan trọng là hiểu rõ cách thức sét hoạt động và tuân thủ nguyên tắc an toàn. Nhiều người nhầm tưởng rằng sét “hút” vào kim loại, nhưng thực tế sét đánh vào điểm cao, nơi có khả năng dẫn điện xuống đất nhanh nhất, chứ không phải vật kim loại nói chung.

Do đó, khi trời nổi sấm chớp, bạn nên tránh ra khỏi xe, không cầm ô, không đứng cạnh cửa sổ hoặc gần cột điện, mà hãy ngồi yên trong xe với cửa đóng kín. Sau khi giông qua, kiểm tra xe cẩn thận trước khi tiếp tục di chuyển.

Không phải chiếc xe nào cũng an toàn

Điều quan trọng cần nhớ là không phải mọi phương tiện bốn bánh đều bảo vệ bạn khỏi sét.

- Xe có khung và vỏ kim loại kín (như ô tô con, xe tải, xe buýt kim loại) là an toàn nhất.

- Xe mui trần, xe thể thao bằng sợi carbon hoặc xe điện nhỏ có khung nhựa thì không tạo được “lồng Faraday” hoàn chỉnh. Khi bị sét đánh, điện có thể đi vào khoang lái gây nguy hiểm.

- Xe máy, xe đạp, xe ba gác, xe mui bạt hoàn toàn không an toàn, vì người ngồi trực tiếp tiếp xúc với khung xe hoặc không có vỏ kim loại bao quanh.

Một điểm nhiều người hiểu lầm là lốp cao su bảo vệ khỏi sét – điều này sai. Lốp không phải yếu tố chính ngăn sét, mà chính vỏ kim loại kín mới tạo ra “lá chắn điện”

Dù ô tô an toàn, nhưng vẫn cần tuân thủ một số quy tắc để bảo vệ bản thân tối đa:

- Đóng kín toàn bộ cửa và cửa sổ. Không để khe hở cho nước mưa hay dòng điện lọt vào.

- Không chạm vào kim loại bên trong (tay nắm cửa, cần số, khung cửa) trong thời điểm sét đánh.

- Không sử dụng điện thoại cắm sạc, radio, hoặc thiết bị điện nối với hệ thống xe – vì sét có thể gây xung điện mạnh, làm hỏng mạch.

- Giữ bình tĩnh, dừng xe lại ở nơi an toàn (tránh dưới cây, cột điện hay biển báo kim loại).

- Đợi ít nhất 30 phút sau tia sét cuối cùng mới nên ra khỏi xe, vì sét có thể đánh lại nhiều lần.

Nếu sét đánh trúng xe, bạn có thể nghe tiếng “nổ” hoặc thấy ánh sáng chớp sáng trắng – nhưng tuyệt đối không mở cửa ngay lập tức. Hãy chờ vài phút để dòng điện thoát hẳn xuống đất.

Sau khi sét đánh – kiểm tra kỹ chiếc xe

Ngay cả khi bạn an toàn, chiếc xe có thể đã bị ảnh hưởng. Sét có thể làm cháy cầu chì, hỏng hệ thống điện tử, cảm biến, ECU hoặc anten. Nếu nghi ngờ, hãy gọi cứu hộ và không cố khởi động xe ngay.

Các chuyên gia khuyến cáo nên đưa xe đến xưởng kiểm tra toàn diện, đặc biệt là với xe điện hoặc hybrid – vốn có hệ thống điện áp cao, dễ bị tổn thương bởi xung sét.

Tóm lại, ngồi trong ô tô khi trời có sét là an toàn, miễn là đó là xe có vỏ kim loại kín và bạn tuân thủ các quy tắc cơ bản.

Khi sét đánh, dòng điện cực lớn sẽ chạy quanh thân xe rồi truyền xuống đất, để người bên trong không bị ảnh hưởng. Chính vì vậy, các chuyên gia khí tượng thường khuyên: nếu đang ngoài đường mà gặp giông, hãy vào ô tô đóng kín cửa, tắt động cơ và chờ cơn bão qua đi.

Trái lại, trú dưới cây, đứng giữa đồng trống hay cầm ô kim loại là cực kỳ nguy hiểm – những hành động tưởng chừng “bình thường” nhưng có thể khiến bạn trở thành điểm thu sét.